Το καύσιμο που μπαίνει στον κινητήρα του αυτοκινήτου, αυτονόητα είναι ύψιστης σημασίας για την εύρυθμη λειτουργία του (και της τσέπης του ιδιοκτήτη). Ακούμε για βενζίνες 100+ οκτανίων, που υπόσχονται περισσότερα άλογα και χαμηλότερη κατανάλωση, αλλά κοστίζοντας πλέον πολύ πάνω από 2 ευρώ/λίτρο. Για το ντίζελ δεν υπάρχει αντίστοιχο εμπορικό «πουσάρισμα», όμως έχει και το πετρέλαιο κίνησης να αντιτάξει τον δικό του αριθμό κόντρα στα «τάδε οκτάνια» της αμόλυβδης, που εκπροσωπείται από τα κετάνια. Τι είναι το ένα και τι το άλλο;
Πρακτικά (και ουσιαστικά), αμφότεροι οι όροι χαρακτηρίζουν το βαθμό κροτικότητας του καυσίμου. Συγκεκριμένα, για τη βενζίνη, το βαθμό αντι-κροτικότητας. Κετάνια και οκτάνια αντιπροσωπεύουν τις δυο όψεις, στο νόμισμα της αυτανάφλεξης. Στην περίπτωση των πετρελαιοκινητήρων, αυτό είναι το ζητούμενο. Σε εκείνη των βενζινοκινητήρων, αυτό που θες να αποφύγεις. Κάπως έτσι διαμορφώνεται η συμπεριφορά της αμόλυβδης και του ντίζελ, αναλόγως αριθμού οκτανίων και κετανίων αντίστοιχα.
Η ποσότητα οκτανίων εκφράζει την ικανότητα της βενζίνης να αντιστέκεται στην αυτανάφλεξη, κατά τη φάση της συμπίεσης. Όσο περισσότερα οκτάνια έχει, τόσο πιο ανθεκτική είναι σε φαινόμενα προανάφλεξης, αλλιώς τα γνωστά «πυράκια». Μια βενζίνη 97 οκτανίων, φερ’ ειπείν, αποτελείται κατά 97% από οκτάνια και κατά 3% από επτάνια, που είναι η φτωχότερη και πιο επιρρεπής μορφή στην αυτανάφλεξη κλίμακα του καυσίμου μίγματος. Περισσότερα οκτάνια ισοδυναμούν με μεγαλύτερη ευχέρεια για αβάνς στους χάρτες ανάφλεξης, υψηλότερη σχέση συμπίεσης και μεγαλύτερη αποδοτικότητα σε υψηλές πιέσεις, εξασφαλίζοντας υψηλότερη απόδοση και χαμηλότερες τριβές – άρα και κατανάλωση. Επιπλέον, αυτή η μεγαλύτερη αντοχή στις υψηλές πιέσεις και θερμοκρασίες καθιστούν τις βενζίνες με τα πολλά οκτάνια ιδανικές για υπερτροφοδοτούμενα μοτέρ.
Τα κετάνια, τώρα, είναι το ακριβώς αντίθετο. Όσο περισσότερα, τόσο ευκολότερη η αυτανάφλεξη του μίγματος – απαραίτητη συνθήκη, δηλαδή, για τη λειτουργία ενός πετρελαιοκινητήρα. Ο υψηλός αριθμός κετανίων εγγυάται την ταχύτερη ανάφλεξη μέσω της συμπίεσης, παροχή ισχύος από χαμηλές στροφές, ομαλότερη καμπύλη ροπής και υψηλότερη θερμοκρασία καύσης, που ευνοεί την παραγωγή αυτής (της ροπής). Τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά ενός πετρελαιοκινητήρα, με άλλα λόγια. Το ίδιο ισχύει και για τις εκπομπές ρύπων, ήτοι τη χαμηλή παραγωγικότητα σε υδρογονάνθρακες και την υψηλή σε μικροσωματίδια (αμφότερα παράγωγα των υψηλών θερμοκρασιών στο θάλαμο καύσης).
Το κετάνιο διαφέρει από το οκτάνιο και στην κλίμακα βαθμονόμησης. Η δέουσα περιεκτικότητα της αμόλυβδης θέλει τουλάχιστον 90 οκτάνια, με τα ευρωπαϊκά στάνταρ να θέτουν ως βάση τα 95. Στην Αμερική, ωστόσο, βενζίνες 91-94 οκτανίων θεωρούνται premium (σαν τις δικές μας 100άρες), με τα πρατήρια να πουλάνε «πλύματα» 87 οκτανίων ως στάνταρ επιλογή. Ανάλογη -αν όχι μεγαλύτερη- απόκλιση υπάρχει και στα κετάνια. Στην Ευρώπη, το μίνιμουμ όριο για πετρέλαιο κίνησης βρίσκεται στα 51 κετάνια, με το premium στα 60. Στην Αμερική, αντίθετα, ξεκινάνε από 40-42 κετάνια, με το premium ντίζελ να κυμαίνεται μεταξύ 47 και 52 – όσο το βασικό δικό μας, κοινώς! Ο τρόπος μέτρησης διαφέρει, βέβαια, (AKI στην Αμερική, RON εδώ) αλλά κατά γενική ομολογία έχουμε καλύτερα καύσιμα στην από ‘δω μεριά του Ατλαντικού.
